Czytelnia
Jak wulkany wpływają na klimat – infografika
Gdy wykonuje się symulacje komputerowe zmian klimatu, można sprawdzić, jaką rolę odgrywają…
ZobaczZmiana stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze – infografika
Jak zmieniało się stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze w czasach historycznych.
ZobaczGeny i dużo więcej – infografika
W każdej naszej komórce znajduje się przepis na cząsteczki, z których jesteśmy zbudowani,…
ZobaczTrzy nowe gatunki człowieka? O zamieszaniu w środkowym plejstocenie
Jeśli śledziliście doniesienia z paleoantropologii w 2021 r., to być może usłyszeliście,…
ZobaczJesteśmy skomplikowani. Rozmowa z prof. Michałem Kosińskim
Możemy już mówić o zjawiskach psychicznych u sztucznej inteligencji. Algorytmy mają uprzedzenia…
ZobaczKuksańce w neuronach
Pozorna prostota impulsów nerwowych może być myląca, ale to one są podłożem…
ZobaczZanieczyszczone umysły
Każdy z nas ma dziś dostęp do nieprzebranych zasobów informacji. Niestety, nie…
ZobaczParadoksy informacji
Pojęcie informacji przebojem wdarło się do wielu dziedzin nauki: od psychologii, przez…
ZobaczPrzyszłość klimatu – pewność i niepewność
Jakie scenariusze przyszłości ziemskiego klimatu przewiduje najnowszy raport IPCC? Szczegóły na infografice.
ZobaczStruktura raportu IPCC
IPCC to Międzyrządowy Zespół do spraw Zmian Klimatu - organizacja międzynarodowa publikująca…
ZobaczSymulacje numeryczne klimatu
Najpierw dzielimy powierzchnię Ziemi na kwadraty o wybranym rozmiarze. Następnie dzielimy atmosferę…
ZobaczNiektóre procesy odpowiedzialne za stężenie dwutlenku węgla w atmosferze
Żeby zrozumieć, skąd bierze się w atmosferze CO2, dobrze jest wyjść od…
ZobaczJaka byłaby temperatura kartki w przestrzeni kosmicznej?
Z załączonej infografiki dowiesz się, jak przeprowadzić odpowiednie obliczenia. Dowiesz się też…
ZobaczPrzepis na udany eksperyment myślowy – infografika
Tworzenie udanych eksperymentów myślowych nie jest proste, ale wykorzystując wyobraźnię można w…
ZobaczDylemat wagonika – infografika
Słynny etyczny eksperyment myślowy w pierwotnej wersji zaprezentowany przez Philippę Foot w…
ZobaczCzy przestrzeń jest skończona? Eksperyment myślowy Lukrecjusza
Wyobraź sobie, że docierasz do granicy wszechświata...
ZobaczUcieleśnione metafory pojęciowe – infografika
Oto, co głosi jedna z najpopularniejszych teorii wyjaśniających, w jaki sposób ludzki…
ZobaczEksperymenty myślowe w fizyce – infografika
Rozwój fizyki nie byłby możliwy bez eksperymentów, w których testuje się przewidywania…
ZobaczNaczelne zobowiązania
Nowe badania sugerują, że małpy człowiekowate podejmując współpracę, formułują pewne oczekiwania wobec…
ZobaczBól owadziego ciała
Udowodnienie istnienia wspólnego przodka kręgowców i bezkręgowców spowodowało narodziny wielu pytań, z…
ZobaczCarpe silvam
Aby wykorzystać uzdrawiającą moc lasu nie musisz być osobą szczególnie wrażliwą. Wystarczy,…
ZobaczTestowanie wyobraźni biologa
Czasem można odnieść wrażenie, że pewne zagadnienia w naukach biologicznych są w…
ZobaczCo nam daje wyobraźnia?
Wyobraźnia towarzyszy nam każdego dnia i okazuje się potrzebna w najróżniejszych sytuacjach.…
ZobaczEksperymenty myślowe, czyli wyobraźnia jako narzędzie
Obecnie znaczna część nauk, zwłaszcza przyrodniczych, bazuje na eksperymentach. Ale czy istotne…
ZobaczFabryki życia
Oto rybosom. Grudka białka i kwasów nukleinowych, bez której przepływ informacji genetycznej…
ZobaczLiczby zmyślone
Kartezjusz nadał im niechlubny tytuł „urojonych”, w kontraście do tych rzeczywistych. Mimo…
ZobaczMyśli bez języka
Edward Nęcka: Być może są jakieś istoty we wszechświecie, które realizują takie…
ZobaczNie wszyscy liczą owieczki
Czasami trudności zmuszają nas by powiedzieć: „jakoś tego nie widzę”. Dla osób…
ZobaczJęzyk do zdobycia
Marek Świdziński, językoznawca: Dla głuchych ich własny język jest największym skarbem, istotą…
ZobaczPowtórka z historii
Nie powinniśmy się spodziewać, że dożyjemy myślących maszyn, porównywalnych z człowiekiem. Sztuczna…
ZobaczDiagnoza z komputera
Automatyczna komputerowa diagnoza chorób przez dekady pozostawała tylko marzeniem. Dziś zaczyna być…
ZobaczTrzy cechy praw fizyki
Od zarania dziejów ludzie obserwowali otaczającą ich rzeczywistość i zastanawiali się nad…
ZobaczLustro i koła wszechświata
W wierszu z cyklu „Suita luster” Federico García Lorca napisał, że „żyjemy…
ZobaczPiękno w dawnych dziełach – perspektywa historyka sztuki
Pojęcie piękna jest kluczowe dla każdego historyka sztuki – z definicji zajmujemy…
ZobaczDwa spojrzenia na źródła prawa
Co sprawia, że prawo obowiązuje? Dlaczego właściwie ludzie mają go przestrzegać?
ZobaczStoicyzm szkiełkiem i okiem
Współczesna wiedza o działaniu ludzkiego umysłu potwierdza to, o czym Marek Aureliusz,…
ZobaczJak opowiadają gry cyfrowe
Postęp technologiczny znacząco zwiększył w latach 80. popularność komputerów domowych i możliwości…
ZobaczCiało a język
Czy nasz język to zbiór abstrakcyjnych symboli, które wskutek konwencji stały się…
ZobaczCo było pierwsze: słowa czy gesty?
O pochodzeniu być może najważniejszego dla naszego gatunku wytworu ewolucji – języka…
ZobaczJak rozpoznać monogamistę
Ekologia behawioralna bada, jak zachowania zwierząt kształują się pod wpływem presji środowiska…
ZobaczHistoria trzech szczepionek – infografika
W pierwszych dniach 2021 roku na terenie Europy rozpoczęto podawanie trzech szczepionek…
ZobaczDo czego służy stado?
Zwierzęta łączą się w grupy, by zapewnić sobie bezpieczeństwo i ułatwić zdobywanie…
ZobaczRozmowa z automatu
Choć komputery robią już prawie wszystko, wciąż brakuje im tej fundamentalnej umiejętności,…
ZobaczGdy zmysł numeryczny szwankuje
Jakie są przyczyny lęku przed matematyką? Na czym on polega? Czy można…
ZobaczEwolucja jako źródło kultury współczesnej
Mimo że forma transmisji kulturowej obecna jest wśród szympansów, orangutanów, a nawet…
ZobaczLiczenie roślin
Matematyka to język. Z jego pomocą możemy opisać zawiłości świata. W liczbach…
ZobaczZbudować sztuczne Słońce
„Elektrownie termojądrowe powstaną już za 30 lat”, głosi slogan sięgający lat 50.…
ZobaczHel w płucach. O nowych metodach obrazowania medycznego
Wartościowe w diagnostyce medycznej obrazy wnętrza płuc uzyskuje się z podanego pacjentowi…
ZobaczProblem z monogamią
Zachodnia kultura pełna jest symboli trwającej całe życie monogamicznej miłości dwojga ludzi:…
ZobaczPięć powodów, dla których warto założyć stado. Poradnik ekologiczno-behawioralny
Jakie są powody, dla których wyewoluowało życie w stadzie? Jakie koszty i…
ZobaczHamleci polskiego marksizmu
Warszawska Szkoła Historii Idei to nieoficjalna nazwa grupy humanistów pracujących na Uniwersytecie…
ZobaczOtwarta nauka: co to takiego?
W ciągu ostatnich kilku lat jesteśmy świadkami ożywionej dyskusji na temat tego,…
ZobaczMiędzy myślą a słowem
Wynalezienie języka przeorało ludzki umysł i prawdopodobnie pozwoliło wyzwolić drzemiący w nim…
ZobaczMoralność wymaga umowy społecznej
Sposoby zachowania zwierząt wytworzone przez ewolucję biologiczną prowadzą do maksymalizacji propagowania genów.…
ZobaczCzy w XXI w. oprogramowanie zastąpi prawników?
Już wkrótce wszyscy będziemy musieli zaakceptować udział bardzo zaawansowanych algorytmów w sądownictwie.…
ZobaczReprogenetyka: nowe oblicza prokreacji z perspektywy etycznej
Odkryciom w dziedzinie genetyki towarzyszy dynamiczny rozwój biotechnologii, który przyczynia się do…
ZobaczKodowanie predykcyjne: ostateczna teoria neuronauk?
Niespełnionym jak dotąd marzeniem neuronaukowców jest stworzenie jednej, spójnej teorii działania mózgu,…
ZobaczW poszukiwaniu alfabetu rzeczywistości. Czy fizyka potrzebuje nowej notacji?
Symbole matematyczne są narzędziami myślenia: ułatwiają nam, lub wręcz umożliwiają, prowadzenie skomplikowanych…
ZobaczUMYSŁ UCIELEŚNIONY. CZYLI JAKI?
O metaforach umysłu, neuronalnych podstawach życia społecznego i roli ciała w rozumieniu…
ZobaczCZY W CIELE DA SIĘ ZNALEŹĆ UMYSŁ?
O metaforach umysłu, neuronalnych podstawach życia społecznego i roli ciała w rozumieniu…
ZobaczNA GRANICY UMYSŁU, CIAŁA I EMOCJI
Prof. Piotr Winkielman: Wydaje mi się, że pewne wrażliwości społeczne, pewne podstawowe…
ZobaczRozumienie i nieporozumienia
Rozumiem język włoski. Rozumiem mechanikę kwantową. Rozumiem średniowieczną sztukę. Rozumiem, dlaczego mój…
ZobaczZrozumienie w krzemie
W epistemologii ostrożnie mówi się o zjawiskach takich jak wiedza czy zrozumienie.…
ZobaczPrawo przyszłości, przyszłość prawa
Co współczesna nauka i technologia mogą nam powiedzieć o przyszłości prawa? Na…
ZobaczZ dziejów rzymskiej propagandy
Rzymianie jako pierwsi korzystali ze swoistego massmedium – produkowanych w dużej liczbie…
ZobaczHistoria pewnej manipulacji
Od kilkudziesięciu milionów lat pomiędzy mrówkami i pewnymi grzybami może utrzymywać się…
ZobaczAnatomia pszczelej rodziny: altruizm, konflikty i pokrewieństwo
Podaje się ją za przykład doskonałego społeczeństwa, w którym robotnice rezygnują z…
ZobaczCzarnobyl, Majak, Tokaimura… czyli o skali wypadków jądrowych INES
Katastrofy w Czarnobylu i Fukushimie to dwa najsłynniejsze wypadki w historii energetyki…
ZobaczTajemnice małpiej kultury
Wiemy, że mnóstwo zwierząt potrafi nauczyć się korzystać z ludzkich wytworów kulturowych.…
ZobaczJeszcze bliżej czarnej dziury
Przez długi czas pozostawały tylko interesującym pomysłem teoretycznym. Później zaczęliśmy obserwować miejsca…
ZobaczNauka ćwierkania
Ostatnie badania wskazują, że śpiew ptasi nie stanowi po prostu nieskomplikowanej sekwencji…
ZobaczPotrzeba poznawczego domknięcia a wybory metody pisarstwa historycznego
Zainteresowanie utrwaleniem mijających wydarzeń a także chęć odkrycia tego, co zasłonięte mrokiem…
ZobaczMemy – pasożyty w naszych umysłach
Artyści operują dłutem czy pędzlem w różnych stylach, zmieniają się trendy mody,…
ZobaczTowarzystwo z historią
W 1919 r. w Krakowie narodziła się idea powołania organizacji zrzeszającej ludzi…
ZobaczHomer, Euklides i narzędzia poznawcze
„Iliada” i „Odyseja, których autorstwo przypisuje się Homerowi, oraz „Elementy” Euklidesa to…
ZobaczO pewności w logice i teologii
W logice uznajemy całkowitą pewność sądów i twierdzeń, o ile zostały udowodnione…
ZobaczImpulsem w obywatela
Homo economicus, demon racjonalności, wymagał od nas uwagi na poziomie Spidermana, zdolności…
ZobaczUmysł ucieleśniony. Czyli jaki?
Jaką rolę w poznaniu świata odgrywa ciało? Czy rozszerzeniem naszego umysłu może…
ZobaczSztuczna inteligencja
Sztuka tworzenia sztucznej inteligencji (AI) dawno już wyszła ze swojej pierwszej, zalążkowej…
ZobaczSiła dwóch sióstr
Natacha Henry, historyczka: Maria i Bronia Skłodowskie są dla mnie wzorem wykształconych…
ZobaczWładza nad materią
Rozwój dwudziestowiecznej chemii umożliwił ogromny postęp cywilizacyjny, przyniósł nowe leki, technologie i…
ZobaczJak powstają związki
Wiązanie to kluczowe pojęcie chemii. Kiedyś rozumiane intuicyjnie, dziś modelowane matematycznie, pozwala…
ZobaczWiedza o materii
W nowożytności chemia przeszła długą drogę od jakościowych, alchemicznych teorii opartych na…
ZobaczOjciec założyciel
Eksperyment Antoine’a Lavoisiera był kamieniem węgielnym chemii: obalił teorię flogistonu i pozwolił…
ZobaczPożegnanie z palnikiem
Czasy, gdy Maria Skłodowska-Curie w swoim paryskim laboratorium własnoręcznie przerzucała dziesiątki kilogramów…
ZobaczAlchemia jako ćwiczenie duchowe
Określa się ją często jako „protochemię” – wczesną, prymitywną postać tego, co…
ZobaczCzłowiek, który uporządkował chemię
Układ okresowy Mendelejewa był pierwszym, w którym znalazły się miejsca na nieodkryte…
ZobaczPrzełomy w chemii
Rozpoczynamy serię czterech dodatków poświęconych wielkim wydarzeniom w historii czterech dyscyplin naukowych:…
ZobaczGdy rozum śpi
Uśpienie lub wyłączenie rozumu sprzyja „budzeniu się demonów”. Mówiąc bardziej nowocześnie –…
ZobaczKłopoty z empatią
Wiele naszych działań wobec bliźnich powodowanych jest empatią, ale do budowy moralnie…
ZobaczMądry Polak po szkodzie
Na co dzień dokonujemy wielu wyborów w warunkach niepewności – musimy decydować…
ZobaczSkąd niechęć do innych?
Dlaczego w wielu społeczeństwach, także w polskim, tak żywe są negatywne stereotypy…
ZobaczŚwiat bez emocji
Gdyby wyciąć z naszego życia oraz z historii ludzkości wszystkie emocje, zostalibyśmy…
ZobaczSzklanka w połowie pusta
Daniel Kahneman i Amos Tversky przedstawili dwóm grupom osób następującą sytuację: „Wyobraź…
ZobaczDlaczego reklamy na nas działają?
Dlaczego reklamodawcy wydają zawrotne sumy, by powtarzać tak często swoje spoty?
ZobaczSmutek, prawda i racjonalność
Gdy przyjrzymy się najnowszym badaniom i konceptualizacjom tego, w jaki sposób budujemy…
ZobaczJak czytać innych
Osoby autystyczne mają problemy z odczytywaniem cudzych emocji i intencji, ale dzięki…
ZobaczDlaczego boimy się latać?
W 2016 r. w katastrofach samolotów cywilnych linii lotniczych całego świata zginęło…
ZobaczNiepodzielny umysł
Luiz Pessoa, badacz mózgu: Dychotomia rozumu i emocji to dzieło psychologii potocznej.…
ZobaczMądrzy inaczej
Wiązano z nią wielkie nadzieje, miała ułatwiać karierę i gwarantować szczęśliwe życie.…
ZobaczRozum / Emocje
Codziennie mówimy o emocjach i rozumie, zwłaszcza w kontekście zachowania, ludzkiej natury,…
ZobaczCoraz bardziej ożywiona kropelka
Wyobrazić sobie powstanie życia z materii nieożywionej – to zadanie niełatwe, które…
ZobaczTo straszne słowo na „ś”
Wszyscy boimy się swojej śmiertelności, tego, że nas nie będzie, samego umierania.…
ZobaczCo mówią zwłoki
Dr Filip Bolechała: Dla medyka sądowego podstawową wskazówką są tzw. znamiona śmierci:…
ZobaczNowe stworzenie
Sztuczne życie – miniaturowe układy, które zachowują się jak żywe komórki, i…
ZobaczBiologia i egzorcyzmy
rganizmy różnią się od materii nieożywionej. Pytanie brzmi: jak bardzo oraz... co…
ZobaczEuropa i Enceladus
Gdy mówi się o życiu pozaziemskim, prędzej czy później padają imiona tych…
ZobaczReportaż z Próżni
Wszedłem do komory deprywacyjnej: zaciemnionej i wyciszonej skrzyni ze słoną wodą. Minęła…
ZobaczRebelia zmysłów
Barwne dźwięki, melodyjne kształty, szpiczaste smaki. Niejeden człowiek doświadcza takich wrażeń każdego…
ZobaczSiły chaosu i siły ładu
Jedno słowo kołatało się w głowie koronera dr. Hermana N. Bundesena, gdy…
ZobaczDziedzictwo Linneusza
Nowożytna systematyka biologiczna narodziła się z przekonania, że w ożywionej przyrodzie panuje…
ZobaczMatejko, oczy i mózg
Nasze umysły bardzo sprytnie radzą sobie z porządkowaniem bezmiaru informacji o świecie,…
ZobaczWielkie solo
Anton L., neurotyczny pracownik urzędu skarbowego w bliżej nieokreślonym mieście, pewnego dnia…
ZobaczPiękne oblicze chaosu
Czy z chaosu może wyłonić się porządek? Teoria chaosu udziela odpowiedzi na…
ZobaczNa straży biologicznego porządku
Dobór naturalny i mutacje genetyczne są silnikiem i paliwem ewolucji biologicznej. To…
ZobaczNa początku była biała kartka
Świat ma ciekawą cechę: kiedy jakiś jego fragment jest jednorodny i nijaki,…
ZobaczChaotyczne wibracje
Grzegorz Banaszkiewicz: Teoretycznie wszystko wygląda prosto i elegancko. W praktyce wszystko, co…
ZobaczCo dwa wahadła, to nie jedno
Z czym nam się kojarzy wahadło? Hipnoza, metronom, stary zegar – słowem,…
ZobaczPorządek i chaos
W zgodzie z duchem tej serii dodatków postanowiliśmy przekonać dziś Państwa, że…
ZobaczBzyki, świergoty, tańce i trele
Zwierzęta komunikują się na tysiące sposobów: wykorzystując gesty, dźwięki, zapachy, a nawet…
ZobaczCzłowiek jako milion zamrożonych przypadków
65 milionów lat temu, po wymarciu dinozaurów, zawalił się stary porządek i…
ZobaczMyślę, więc wiem, gdzie jestem
Nie tylko my, ludzie, radzimy sobie z przestrzenią. Mniejsze mózgi innych ssaków,…
ZobaczMądrzejsze, niż nam się wydaje
Frans de Waal, prymatolog: Wcale nie uważam, by procesy umysłowe u zwierząt…
ZobaczNarzędzia, spółka zoo
Uznajemy je za atrybuty człowieczeństwa i dowody wyraźnej przewagi ludzkiej inteligencji nad…
ZobaczWychowane na człowieka
Dorastanie w środowisku przesiąkniętym ludzką kulturą nieodwracalnie zmienia umysł. Zarówno małpy, jak…
ZobaczGatunki psychologii
Nazywanie psychologii nauką humanistyczną można kwestionować, ponieważ dużą rolę w jej rozwoju…
ZobaczCałkiem zwykłe zwierzę
Nie ma sensu się zastanawiać, czy jesteśmy „aż ludźmi”, czy „tylko zwierzętami”.…
ZobaczCzłowiek a zwierzę
Lubimy wyraźne podziały. Gdy białe jest nieskazitelnie białe, a czarne – pozbawione…
ZobaczCOPERNICUS CENTER
Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych jest wspólną jednostką badawczą Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu…
ZobaczCZY ISTNIEJĄ GRANICE NAUKI?: Robert Audi
(ur. 1941) amerykański filozof, jeden z najbardziej wpływowych współczesnych myślicieli, specjalizujący się…
ZobaczCZY ISTNIEJĄ GRANICE NAUKI?: Alexander Vilenkin
(ur. 1949) rosyjski kosmolog, twórca m.in. idei wiecznej inflacji i autor modelu…
ZobaczCZY ISTNIEJĄ GRANICE NAUKI?: George Ellis
(ur. 1939) południowoafrykański matematyk, fizyk i filozof, najbardziej ceniony za osiągnięcia w…
ZobaczCZY ISTNIEJĄ GRANICE NAUKI?: Willem Drees
(ur. 1954) holenderski filozof, autor wielu książek poświęconych relacjom nauki i religii…
ZobaczCZY ISTNIEJĄ GRANICE NAUKI?: George Coyne
(ur. 1933) amerykański teolog i kosmolog, były długoletni dyrektor Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego.
ZobaczNa granicy umysłu, ciała i emocji
Prof. Piotr Winkielman: Wydaje mi się, że pewne wrażliwości społeczne, pewne podstawowe…
ZobaczPrzewodnik po pograniczach
Olbrzymi dystans między kosmologią, mechaniką kwantową czy ewolucjonizmem a pytaniami o dobro,…
ZobaczNowa opowieść o człowieku
Na naszych oczach powstaje wyjątkowa mitologia. To nie tylko nowy gatunek literacki,…
ZobaczPytania robocze
„Najbardziej ekscytującym zwrotem oznajmiającym nowe odkrycia nie jest »Eureka!«, ale »To zabawne...«”…
ZobaczPodwójna prawda
Ten epizod z historii wzajemnych relacji filozofii i teologii pokazuje, że granic…
ZobaczWbrew granicom
Spotkanie między nauką a humanistyką jest niezbędne także dlatego, że obydwa światy…
ZobaczO czym nie śnił Darwin
Życie to prowadzący od narodzin do śmierci proces rozwojowy. Nauka o ewolucji…
ZobaczCzy można podglądać umysł?
Badania neuronaukowe nie są łatwe: wymagają aparatury, wiedzy i świadomości ograniczeń. Łatwo…
ZobaczGranica – czyli co?
Słowo „wszechświat” oznacza potocznie „wszystko, co istnieje” (taki zwrot znajdziemy np. w…
ZobaczAż po granice Kosmosu
Kosmologia jest nauką obserwacyjną, ale chce zaglądać poza nieprzeniknione bariery. Czy zdoła…
ZobaczPrzygody biologii ewolucyjnej z dziedzicznością
Współczesna biologia ewolucyjna to wspólne dziedzictwo Karola Darwina i Gregora Mendla. Wykazanie,…
ZobaczWielkie Pytania – Wielka Odpowiedź
Na pierwszy rzut oka wydają się bardzo odległe od naszych prywatnych, niezwykle…
ZobaczGranice nauki
Szanowni Czytelnicy, oddajemy w Wasze ręce pierwszy dodatek z cyklu „Wielkie Pytania”,…
ZobaczRewolucja w medycynie
Sto lat temu każdy zabieg medyczny mógł skończyć się śmiertelną infekcją, choroby…
ZobaczGdyby wzrok mógł zabić
Poznałem Michała Hellera w 1982 r. Pracowałem wtedy na Politechnice Wrocławskiej i…
ZobaczWakacyjne zapiski
Najpierw wybór miejsca: blisko las, ale w zasięgu internetu. Potem szczegółowy plan…
ZobaczKsiądz Michał i Zen
Choć znajomość z księdzem Michałem, która z czasem przerodziła się w przyjaźń,…
ZobaczZabawa u Parta
Zdradzę maniactwo Michała, o którym zapewne nie wszyscy wiedzą. Michał uwielbia zabawiać…
ZobaczSpór o człowieka
Idea doboru naturalnego miała współodkrywcę – Alfreda Russela Wallace’a. Nie zgadzał się…
ZobaczWpływ Michała Hellera na globalne ocieplenie
Światu należy przypisać cechę, dzięki której szczególnie skutecznie można go badać za…
ZobaczZrozumieć pierwotniaka
Nauka nie rozwija się planowo i nikt nie kontroluje wyłaniającego się z…
ZobaczGroźna inflacja
Działo się to w czasie stanu wojennego. Opracowaliśmy wtedy z Michałem rozmaite…
ZobaczWszechświat nieprzemienny
Michał Heller to nie tylko znakomity popularyzator nauki. To przede wszystkim rasowy…
ZobaczBiologia uprawiana młotkiem
Dzięki skamieniałościom możemy odtworzyć naturalną historię życia na Ziemi. Nowoczesna paleontologia, jak…
ZobaczZ jednej kieszeni do drugiej
W liceum i na studiach zaczytywałem się w książkach Michała Hellera. Jego…
ZobaczRodzice założyciele
Poznajmy dziewięciu ojców i jedną matkę tylko niektórych z wielu dziedzin biologii.
ZobaczMyślenie według Hellera
Nie traktuj żadnych swoich przekonań jako dogmatów, a gdy wnioski przestaną pasować…
ZobaczW 80 lat dookoła Wszechświata
Upór, konsekwencja, samodyscyplina. Niby wiemy: nie sposób uprawiać nauki – ani jakiejkolwiek…
ZobaczPrzełomy w biologii
Jeżeli zwierzę ma kończyny drapieżnika, powinno mieć także szczękę drapieżnika – głosiła…
ZobaczŻagiel słoneczny
Istnieje wiele sposobów na rozpędzenie obiektu w przestrzeni kosmicznej, od „starych dobrych”…
ZobaczEksperyment Michelsona-Morleya
Ze źródła emitowana jest wiązka światła, która trafiając na zwierciadło półprzepuszczalne, dzieli…
ZobaczJako w niebie, tak i na papierze
Aby nauka szła do przodu, teoria musi iść w parze z obserwacjami.…
ZobaczW cieniu bomby
Wyprodukowanie bomby jądrowej wymagało wytężonego wysiłku tysięcy osób; w tym również tych…
ZobaczFizyka wyprowadzona w pole
Mylą się ci, którzy zarzucają fizykom materializm. Wielowiekowy rozwój nauki uświadomił nam,…
ZobaczObce globy
NIGEL MASON, astrochemik: Skomplikowane związki chemiczne znajdujemy jak wszechświat długi i szeroki…
ZobaczUrwana trajektoria
Tuż przed oddaniem tego dodatku do druku zmarł Stephen Hawking. Przyjrzyjmy się…
ZobaczWielkie odpowiedzi na małe pytania
By doprowadzić do przełomu w fizyce, nie zawsze trzeba sięgać na krańce…
ZobaczCiemny sektor kosmosu
Ogólna teoria względności otwarła drzwi do współczesnej, ilościowej kosmologii. Coraz precyzyjniejsze obserwacje…
ZobaczW poszukiwaniu zaginionej autonomii
Neuronaka chyba na dobre zadomowiła się już na salach sądowych. Czy jednak…
ZobaczWybory – czyny policzalne
Polityka jest grą. Dzięki badaniom zachowań politycznych narzędziami matematycznymi możemy tak ustalić…
ZobaczTańczący z myślami
Niektórzy twierdzą, że myślenie przypomina rozmowę duszy z samą sobą. Inni –…
ZobaczList prof. dr hab. med. Wojciecha Nowaka – natura języka
Nauka to wielka przygoda ludzkości - przygoda, która zrodziła się z ciekawości,…
ZobaczList prof. dr hab. Jacka Majchrowskiego – natura języka
W pierwszej edycji „Wielkich Pytań w Krakowie” pytamy, czy światem rządzi przypadek.…
ZobaczPochwała Ciekawości – natura języka
Wielkie Pytania organizują nasz sposób widzenia świata. Nawet cząstkowe odpowiedzi na nie…
ZobaczJak to jest być delfinem
Trzeba kurczowo trzymać się brzytwy Ockhama, żeby nie przypisywać delfinom bogatego życia…
ZobaczO czym śpiewają wieloryby
Swoją karierę naukową Vincent Janik poświęcił podglądaniu i podsłuchiwaniu morskich ssaków. Ale…
ZobaczLudzki mózg
Składa się z wielu rozmaitych obszarów anatomicznych. Jeszcze bardziej skomplikowany jest jednak…
ZobaczObca inteligencja
PETER GODFREY-SMITH: Zaczątki umysłu pojawiły się, zanim życie opuściło morza. Wszystko, co…
ZobaczCienie świadomości
Jak potwierdzić własną obecność, skoro nawet powieki nieposłuszne są mięśniom; gdy ciało…
ZobaczRydwan z dwoma końmi
WIELKIE PYTANIA | Historia badań nad emocjami pełna jest zmian paradygmatów i…
ZobaczObrazowanie rezonansem magnetycznym (MRI, fMRI)
Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) rozpoczyna się od umieszczenia badanego w silnym…
ZobaczElektryczne żaby
Luigi Galvani jako pierwszy wykazał, że neurony przewodzą prąd. Był to ważny…
ZobaczRejestracja aktywności pojedynczych neuronów
Mniej więcej od końca XVIII w. fizjologowie domyślali się, że układ nerwowy…
ZobaczPrzezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS)
Najstarszą metodą badania, jak określone funkcje poznawcze powiązane są ze strukturami neuronalnymi,…
ZobaczCzłowiek, który barwił neurony
WIELKIE PYTANIA | Przez ponad dwieście lat delikatna, blada tkanka mózgu opierała…
ZobaczCo rządzi zachowaniem
WIELKIE PYTANIA | Behawioryzm to jeden z najbardziej niezrozumiałych i znienawidzonych nurtów…
ZobaczElektroencefalografia (EEG)
Pierwszy zapis EEG człowieka, przedstawiony w 1924 r., zawdzięczamy Hansowi Bergerowi (na…
ZobaczCo się kryje między sześcianami
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Istnieją kształty, o których nie śniło się…
ZobaczMapa matematyki
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Słowo „matematyka” wywołuje różne skojarzenia. Może z…
ZobaczŚwiat nie jest matematyczny
Nie jestem pewien, czy świat w ogóle jest „jakiś”. Ale jeżeli już…
ZobaczWstęp: co jest najważniejsze
W świecie plemiennych sprzeczek chcemy na nowo zadać pytania o najważniejsze zagadnienia…
ZobaczŚwiat jest matematyczny
Tylko w fizyce, odgadując fragment struktury matematycznej odpowiadającej wycinkowi rzeczywistości, potrafimy odtworzyć…
ZobaczKrólowa hipotez
Jak to się stało, że niewinna uwaga, rzucona mimochodem przez Bernharda Riemanna,…
ZobaczZagubieni w liczbach
WIELKIE PYTANIA NA NOWO | Trudno dziś znaleźć sferę ludzkiej aktywności, której…
ZobaczAndrzej Pilichowski–Ragno
Urodził się w Rzymie w 1967 roku. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie…
ZobaczDaniel Dennett – filozof klasyczny
Najbardziej zależy mu na pogodzeniu psychologii potocznej – czyli naszych zdroworozsądkowych poglądów…
ZobaczNa granicy światów
Mityczne postaci, oblane południowym słońcem ruiny, prymitywne maski wraz z jej pamiątkowymi…
ZobaczJohn-Dylan Haynes – czytający w myślach
Badania Johna-Dylana Haynesa mogą wprawiać w osłupienie nawet najbardziej awangardowych filozofów i…
ZobaczOkiem teologa
Wolność człowieka traktowana jest przez wielu myślicieli chrześcijańskich jako znak wskazujący na…
ZobaczIle wolności posiadasz?
Jeśli nasze czyny determinowane są przez zdarzenia, na które nie mamy żadnego…
ZobaczList prof. dr hab. med. Wojciecha Nowaka. Wolna Wola
Nauka to wielka przygoda ludzkości - przygoda, która zrodziła się z ciekawości,…
ZobaczList prof. dr hab. Jacka Majchrowskiego. Wolna Wola
W pierwszej edycji „Wielkich Pytań w Krakowie” pytamy, czy światem rządzi przypadek.…
ZobaczPochwała ciekawości. Wolna Wola
Wielkie Pytania organizują nasz sposób widzenia świata. Nawet cząstkowe odpowiedzi na nie…
ZobaczCzym jest przypadek? Tomasz Placek
Przypadek, ze względu na swą wieloznaczność jest idealnym tematem do filozofowania. Język…
ZobaczCzy ewolucja Wszechświata mogła być inna? Michał Heller
Co wiemy na temat ewolucji Wszechświata? Czy mogła potoczyć się zupełnie inaczej?…
ZobaczGraficzny rękopis
Twórczość Kacpra Bożka to nieustanny dialog z ważnymi ideami; ważny głos w…
ZobaczPrzypadki w historii i w dziejach
Nie ma ani takiego kowala, ani nawet takiego cesarza, którzy mogliby w…
ZobaczNorman Davies. Odmieniony przez przypadki
Markę największego brytyjskojęzycznego specjalisty od historii Polski wyrobił sobie w stanie wojennym.…
ZobaczOkiem historyka. Przypadek
Przypadki mogą wpływać na losy narodów. Znamy wiele takich sytuacji. Na przykład…
ZobaczSpór o przypadek
Czy istnieją prawa historii alb sens dziejów? Jaką rolę w przełomowych momentach…
ZobaczList prof. dr hab. med. Wojciecha Nowaka. Przypadek
Nauka to wielka przygoda ludzkości - przygoda, która zrodziła się z ciekawości,…
ZobaczList prof. dr hab. Jacka Majchrowskiego. Przypadek
W drugiej edycji „Wielkich Pytań w Krakowie” pytamy, czy światem rządzi przypadek.…
ZobaczPochwała ciekawości. Przypadek
Wielkie Pytania organizują nasz sposób widzenia świata. Nawet cząstkowe odpowiedzi na nie…
ZobaczO tym, co konieczne, możliwe i rzeczywiste
Żyjemy w świecie, który mógłby być inny, ale jednak niepodobna orzec, czy…
ZobaczOkiem kosmologa
Prawa fizyki nie rządzą Wszechświatem w żadnym mniej lub bardziej dosłownym znaczeniu…
ZobaczOkiem biologa
Czy światem rządzi przypadek? Moim zdaniem najlepsza odpowiedź na to pytanie zawarta…
ZobaczOkiem historyka
Przypadki mogą wpływać na losy narodów. Znamy wiele takich sytuacji. Na przykład…
ZobaczO tym, co konieczne, możliwe i rzeczywiste
Żyjemy w świecie, który mógłby być inny, ale jednak niepodobna orzec, czy…
ZobaczList prof. dr hab. med. Wojciecha Nowaka
Są takie miejsca, gdzie Wielkie Pytania wybrzmiewają głośniej niż gdzie indziej, formułowane…
ZobaczList prof. dr hab. Jacka Majchrowskiego
„Wielkie Pytania w Krakowie” doskonale wpisują się w realizowaną w naszym mieście…
ZobaczPochwała ciekawości
Wielkie Pytania organizują nasz sposób widzenia świata. Nawet cząstkowe odpowiedzi na nie…
ZobaczMatematyka
W świecie plemiennych sprzeczek chcemy na nowo zadać pytania o najważniejsze zagadnienia…
ZobaczNauka i pseudonauka w wojnie na metafory
Metafory są okularami, przez które patrzymy na świat. Mogą być czarne lub…
ZobaczPrawo i wyobraźnia
W myśleniu prawniczym kluczową rolę odgrywa symulacja mentalna. Stanowi pomost pomiędzy nieświadomą…
ZobaczCzy nauka rozwiązuje problemy filozoficzne?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. W dwóch przypadkach, które przeanalizujemy, nauki…
ZobaczCzy nauka rozwiązuje problemy filozoficzne? Perspektywa filozofa nauki
Z punktu widzenia filozofii pytanie jest bardzo złożone. Bez intencji wyczerpania tego…
ZobaczLamża czyta naturę – odcinek 1: Charon, rdzeń kręgowy, ameby [wideo]
Zapraszamy na nowy program popularno-naukowy Centrum Kopernika. Co tydzień będzie o tym,…
ZobaczSynapsy sir Johna Ecclesa
Neurobiologia nie mówi o duszy. Jednak zdarzają się neurobiolodzy, którzy podejmują refleksję…
ZobaczOjciec Ignacy – pionier przemysłu petrochemicznego
Według jednej z historii opowiadanych na Podkarpaciu impulsem do prac nad ropą…
ZobaczTworzywa sztuczne, czyli chemia praktyczna
Opisując historię chemii, która stała za rozwojem technologii otrzymywania tworzyw sztucznych, trzeba…
ZobaczPierwiastki, których nie było
Każdy sukces najczęściej jest poprzedzony wieloma mniej lub bardziej spektakularnymi klęskami. Nauka…
ZobaczFizyka mózgu elektronowego
Wszystko, co robimy na komputerze – piszemy, oglądamy film, dokonujemy matematycznych obliczeń…
ZobaczA jednak się rozszerza – z dziejów Wszechświata dynamicznego
Od czasów Newtona utrwaliło się przekonanie, że Wszechświat jest nieskończony czasowo i…
ZobaczChłopodurna i smutnodurny, czyli nieznana historia polskiej psychiatrii
Owileć, napuszenie, nocobłąd, chłopodur, domarad, posępnica, śledziennictwo, trwoga przysercowa - między innymi…
ZobaczTkanina ciała ludzkiego
Współczesny atlas anatomiczny to dzieło tyleż użytkowe, co programowe. Aby zrozumieć, na…
ZobaczWiele twarzy jednej dziury
„Czarna dziura” - to określenie, jakkolwiek tajemnicze, zagościło już na trwałe w…
ZobaczW poszukiwaniu prawdziwego ciała
Choć trudno znaleźć bardziej dostępny obiekt badań niż ciało człowieka, jego dawne…
ZobaczMechanika świata
Prawdziwą potęgę teorii naukowej poznaje się po jej owocach. Mechanika klasyczna przyniosła…
Zobacz4,5 miliarda lat wulkanizmu
Nasza Ziemia – w przeciwieństwie do wielu planet Układu Słonecznego – jeszcze…
ZobaczPole do popisu
Chociaż o istnieniu ziemskiego pola magnetycznego wiadomo od czasów starożytnych, do dziś…
Zobacz4,5 miliarda lat wulkanizmu
Nasza Ziemia – w przeciwieństwie do wielu planet Układu Słonecznego – jeszcze…
ZobaczOd kryształowych sfer po matematyczne prawa przyrody
Kopernik, opisując nowy Układ Słoneczny, postawił tak naprawdę dopiero pierwszy kroczek na…
ZobaczCo nas porusza
Choć prawa Newtona, oglądane z dzisiejszej perspektywy, wydają się wyczerpująco opisywać ruch…
ZobaczNarodziny psychiatrii – dobry czy zły początek?
Rok 1793, Paryż po rewolucji francuskiej. Jakobini powierzają Philippe'owi Pinelowi kontrolę nad…
ZobaczOd moralności do altruizmu i z powrotem
Już Karol Darwin rozważał ewolucyjne scenariusze wyłonienia się zachowań moralnych u ludzi…
ZobaczŻycie bez wolnej woli
Niektórzy uczeni twierdzą, że jesteśmy pacynkami, które pokochały swoje sznurki. Czy nauka…
ZobaczNarzędzia szybkiego myślenia
Co mają ze sobą wspólnego globalne ocieplenie, szczepienie dzieci, zagrożenie terroryzmem i…
ZobaczPieskie życie. Historia zabiegów weterynaryjnych
Pies prowadzony do gabinetu weterynaryjnego zapiera się łapami, ulega nagłemu „cudownemu ozdrowieniu”…
ZobaczHistoria mycia rąk, czyli trudne narodziny antyseptyki
Jedna z najważniejszych rewolucji w medycynie wiąże się z tym, że lekarze…
ZobaczŻycie jako klocki lego
Odkrycie, że większość komórek żywych na Ziemi to w rzeczywistości chimery, powstałe…
ZobaczFrenologia, czyli mózg kawałek po kawałku
Frenologia, czyli teoria zgodnie z którą poszczególne części kory mózgowej odpowiadają za…
ZobaczHutton, Lyell i Smith: geologia staje się nauką
Historia geologii jako samodzielnej nauki zaczyna się od Jamesa Huttona, twórcy idei…
ZobaczThomas Huxley – buldog Darwina
Richard Owen nazwał go „dewiantem z niejakim, być może wrodzonym, defektem umysłu”…
ZobaczPrawdziwa historia Phineasa Gage’a
Studia przypadków ukazujące wpływ uszkodzeń mózgu na funkcje poznawcze stanowią bezcenne źródło…
ZobaczWidzenie: jak to się dzieje
O ile szybciej rozwinęłaby się nauka o widzeniu, gdyby wielcy uczeni XIX…
ZobaczNarodziny prymatologii
Małpy człowiekowate intrygowały ludzi zachodniej cywilizacji odkąd tylko pierwsze szympansy, goryle i…
ZobaczNowy front wojny z bakteriami
Odkrycie białek "moonlighting" wywróciło do góry nogami dotychczasowe teorie patogenezy wielu chorób…
ZobaczDlaczego sawanna podoba się wszystkim
Stara łacińska sentencja głosi, że o gustach się nie dyskutuje. Zasada ta…
ZobaczJako w niebie, tak i na Ziemi: o odkryciu budowy chemicznej gwiazd i galaktyk
Dziś wydaje się to nam oczywiste, ale idea, że gwiazdy i planety…
ZobaczGdy gaz popłynie – historia skroplenia tlenu
Zastanawialiście się kiedyś co by się stało, gdyby temperatura na ziemi obniżyłaby…
ZobaczArcheany, czyli nowy sposób na życie
Od czasu odkrycia w latach 70. XX wieku, że tzw. „archebakterie” (dziś…
ZobaczDroga do układu okresowego
W 1661 r. brytyjski fizyk i chemik, a przy tym anglikański teolog,…
ZobaczStruktura mikroświata
Dziś nikt rozsądny nie kwestionuje istnienia atomów. Coraz lepiej znamy ich budowę,…
ZobaczKamienie z nieba jako małe reaktory chemiczne
Upadek meteorytu jest na tyle rzadkim i spektakularnym zdarzeniem, że nie wydaje…
ZobaczW pogoni za niewidzialnym
Dopiero pod koniec XIX wieku zdaliśmy sobie sprawę, że żyjemy zanurzeni w…
ZobaczMaszyny molekularne: inżynieria przyszłości
W grudniu 1959 r. wybitny fizyk, Richard P. Feynman, został zaproszony do…
ZobaczJak zbudować życiodajną planetę. Poradnik konstruktora
Wyobraź sobie, że postawiono przed tobą zadanie zbudowania planety zdolnej do podtrzymywania…
ZobaczCo mówią zwłoki
Dr Filip Bolechała: Dla medyka sądowego podstawową wskazówką są tzw. znamiona śmierci:…
ZobaczŻywe druki
Już dzisiaj drukarki 3D sprawdzają się w medycynie, potrafią wytwarzać nawet fragmenty…
ZobaczCielesna duchowość
Wiara w niezależne istnienie ciała i duszy człowieka to raczej spuścizna greckiej…
ZobaczLalka Kartezjusza
Już noworodki postrzegają świat jako wypełniony przedmiotami i zamieszkały przez umysły. Jesteśmy…
ZobaczAwantura o neurony lustrzane
Prof. Gregory Hickok, neurolingwista: Nigdy nie wątpiłem, że neurony lustrzane istnieją. Ale…
ZobaczMaszyna uduchowiona
Prof. Dominika Dudek, psychiatra: To nie jest tak, że po prostu przepisujemy…
ZobaczSiły chaosu i siły ładu
Jedno słowo kołatało się w głowie koronera dr. Hermana N. Bundesena, gdy…
ZobaczNeuromity w wersji polskiej
Mimo wielu dostępnych metod badawczych, bezpośrednie badanie mózgu jest wciąż trudne ze…
ZobaczPiękno jest najważniejsze
Semir Zeki: Jako naukowca interesuje mnie, w jaki sposób ludzkie systemy mózgowe…
ZobaczWychowanie na człowieka
Dorastanie w środowisku przesiąkniętym ludzką kulturą nieodwracalnie zmienia umysł. Zarówno małpy, jak…
ZobaczMilion ludzi na Marsie
Wariactwo? Tak! Nierealne? Bynajmniej. Kolonizacja Czerwonej Planety może się zacząć już za…
ZobaczTa inna Europa
Na powierzchni jednego z najbardziej fascynujących obiektów Układu Słonecznego – Europy, lodowatego…
ZobaczArcheologia umysłu
Mówi się, że czas to pieniądz. W perspektywie ewolucyjnej znaczy jeszcze więcej:…
ZobaczOdtajniono kod programu misji na Księżyc
Wystarczył jeden spacer po Księżycu, by świat poznał nazwiska Armstrong i Aldrin.…
ZobaczBez prawa do gwiazd
Ciemne, nocne niebo staje się rarytasem. Co trzeci mieszkaniec Ziemi nie może…
ZobaczMatematyk eksperymentalny
Gregory Chaitin jest rzadkim typem naukowca hobbysty i outsidera. To genialny matematyk…
ZobaczMuzyka: sztuka symetrii
W muzyce najsilniej oddziałuje na nas nie idealna symetria, lecz jej złamanie:…
ZobaczO gustach się dyskutuje
Ewolucjoniści i psychologowie od wielu lat prowadzą badania nad mechanizmami atrakcyjności u…
ZobaczPochwała błądzenia
Dzięki niedoskonałościom naszego umysłu jesteśmy w stanie docenić piękno i harmonię.
ZobaczPiękno równa się prawda
Jeżeli – podobnie jak uczynili starożytni – za istotę piękna uznamy symetrię,…
ZobaczTeologia piękna
Wedle tradycji biblijnej, piękno odkrywane we Wszechświecie prowadzi do spotkania z jego…
ZobaczPoeta w świecie kwantów
Ryszard Horodecki: Poza nauką spokój odnajduję w wierze. Fides nie stoi w…
ZobaczŚwietlna żegluga
Wybitny fizyk i miliarder-filantrop chcą posłać rój sond do najbliższej nam gwiazdy.…
ZobaczSemir Zeki: artysta neuronowy
Piękno nie znajduje się w dziełach sztuki, tylko w oczach patrzącego. A…
ZobaczRyzyko czytania w podróży
Pewnego razu odwoziliśmy z Mateuszem Hoholem profesora Hellera z Krakowa do Tarnowa.…
ZobaczCzłowiek pogranicza
Filozofia i nauka, nauka i teologia, teologia i filozofia – Michał Heller…
ZobaczNauka otwarta na wartości
W gronie filozofujących naukowców Michał Heller jest prawdziwym artystą.
ZobaczHistoria słynnego listu
Ks. Michał Heller: Jan Paweł II zauważył, że z jego przemówieniem jest…
ZobaczSubiektywny przewodnik po książkach Księdza Cogito
Książki Michała Hellera towarzyszyły mi w latach szkolnych, podczas studiów, wreszcie w…
ZobaczDzień, w którym zafalował świat: fale grawitacyjne naprawdę istnieją
Około miliarda lat temu w odległej galaktyce wyemitowana została fala grawitacyjna. 14…
ZobaczTrauma po dramacie
Od katastrofy Challengera minęło właśnie 30 lat. Konsekwencją tragedii była także trauma,…
ZobaczPodróż w czasie: instrukcja obsługi
W trzech częściach „Powrotu do przyszłości” Marty McFly przemieszczał się w czasie…
ZobaczCopernicus College: Wprowadzenie do kosmologii
Kurs dr. Łukasza Lamży stanowi wprowadzenie w stan współczesnej kosmologii fizycznej.
ZobaczPoczątki przyszłości
Czym są komórki macierzyste i jak powstają z nich komórki naszego ciała?…
ZobaczJedna miliardowa mapy mózgu
Sześć lat pracy, ponad dwudziestka naukowców, setki pomocników i dostęp do najbardziej…
ZobaczPentakwark, czyli „zbuduj swój hadron”
Odkrywanie nowych cząstek to niemal chleb powszedni dla naukowców z Wielkiego Zderzacza…
ZobaczZalety kwadratowego ogona
Koniki morskie za pomocą chwytnego ogona potrafią przytrzymywać się podłoża, gdy grożą…
ZobaczIluzoryczny jak wolna wola
Często popadamy w iluzję kontroli nad zdarzeniami lub własnym zachowaniem. Czy to…
ZobaczWśród matematyków jest mniej ateistów
Ks. Michał Heller: Wielu ludzi nie wierzy, bo ich obraz Boga jest…
ZobaczOcean możliwości
George Ellis, kosmolog: Sam fakt, że możliwe jest myślenie w kategoriach etycznych,…
ZobaczCo ty wiesz o ogólnej teorii względności
Jest jednym z filarów fizyki, jaką dziś znamy. W tym roku obchodzi…
ZobaczW poszukiwaniu małpiego rozumu
Na umysły małp zaczęliśmy patrzeć z całkowicie nowej perspektywy. Ogromna w tym…
ZobaczGeniusz sportu
W geniuszu jest coś nieuchwytnego. Możemy klasyfikować zdolności, testować inteligencję, skanować mózgi,…
ZobaczW poszukiwaniu geniuszu
Geniusz wcale nas nie opuścił, tylko przemawia do wybranych innym niż dotąd…
ZobaczUniwersalny język
Jak możemy zrozumieć przedstawicieli innych kultur? Anna Wierzbicka przekonuje, że pomagają nam…
ZobaczRacjonalność i Sens
Wszechświat przestał być Czarną Magią. Nadal czujemy przed nim respekt, kruchość naszego…
ZobaczWidzenie językiem. Substytucja zmysłów
Nieskomplikowane technicznie urządzenia mogą sprawić, że treści wzrokowe odbierane są dzięki zmysłowi…
ZobaczGdzie jest zbiór Mandelbrota?
Zbiór Mandelbrota należy do ścisłego grona celebrytów świata obiektów matematycznych. Czym on…
ZobaczPełzający determinizm, czyli mądry człowiek po szkodzie
„A nie mówiłem/-am…!” jest chyba jednym z najbardziej popularnych zwrotów w języku…
ZobaczCzego uczą nas małpy uczone języka?
W ośrodku Great Ape Trust, znajdującym się w Des Moines, w USA,…
ZobaczGeografia myślenia
Trudno sobie wyobrazić, że nasze myślenie zależy od miejsca naszego urodzenia, kultury…
ZobaczJak to jest być mrówką?
W 1974 roku amerykański filozof Thomas Nagel opublikował w czasopiśmie The "Philosophical…
ZobaczBłogosławieni rozbrojeni
Zachwycają nas bajki o księżniczkach na ziarnku grochu oraz legendy o nieustraszonych…
ZobaczSzympansy bardziej racjonalne od ludzi?
Wydaje nam się, że unikalną cechą człowieka jest wysoce rozwinięta inteligencja i…
ZobaczTolerancja w dobie psychologii i neurobiologii
Wystarczy nazwać kogoś nietolerancyjnym, a już nasza cała nasza maszyneria skojarzeniowa przypisuje…
ZobaczImpuls. Jak nie popełniać błędów poznawczych nie wiedząc o nich
Nie jesteśmy racjonalni - często popełniamy systematyczne i przewidywalne błędy poznawcze. Psychologowie…
ZobaczNajmniejsze organizmy żywe na świecie?
W glebie istnieją bakterie tak małe, iż balansują na granicy rozmiarów przewidywanych…
ZobaczPlastikowe oceany
Każdego roku do oceanów dostaje się tyle plastikowych śmieci, że mogłyby pokryć…
ZobaczŚwiatło w Adwencie
Światło odgrywa niezwykle ważną rolę w symbolice chrześcijańskiej. Wystarczy chociażby sięgnąć do…
ZobaczEmocje: biologia czy kultura?
Zainteresowanie emocjami przeżywa swój renesans. Nikt już nie twierdzi, że emocje są…
ZobaczNasz wewnętrzny kompas moralny
Oburzenie, wstręt, poczucie winy, pogarda – te i podobne im emocje funkcjonują…
ZobaczMierzenie duszy zegarkiem
Kartezjusz się mylił: umysł jest bardziej cielesny niż duchowy. Procesy umysłowe przebiegają…
ZobaczBłogosławieni, którzy obstawili dobrze
U źródeł rachunku prawdopodobieństwa, jednej z najważniejszych teorii matematycznych, leżały praktyczne potrzeby…
ZobaczCzy można przekroczyć granice nauki?
Nauki nowożytne odnalazły swoją tożsamość i zaczęły odnosić szereg niespotykanych dotychczas sukcesów,…
ZobaczNie za bardzo inteligentny Inteligentny Projekt
Zwolennicy creation science bardzo często przeciwstawiają Bogu „czysty przypadek”. Wszechświat został stworzony…
ZobaczCzas i wieczność
Wolna wola kontra determinizm, wszechwiedza Boga a odpowiedzialność człowieka za własne czyny...…
ZobaczCzy można bać się matematyki?
Wśród wielu czynników, które wpływają na osiągnięcia matematyczne ludzi, wymienia się również…
ZobaczNie wyszliśmy jeszcze z oceanów
Percepcja świata, nasze wnioski na temat jego funkcjonowania i niemal wszystkie funkcje…
ZobaczUsprawiedliwienie historii
Zło fizyczne: śmierć, cierpienie, rozkład znajdują uzasadnienie w strukturze Wszechświata. Ale istnienia…
ZobaczBezpieczeństwo nuklearne, czyli jak żyć w świecie kłamców
Polityka międzynarodowa oparta jest na kłamstwie. Porozumienia, negocjacje i rozmowy prowadzone są…
ZobaczNeuroscience: technologia i myszy
Ile zadziwiających kroków eksperymentalnych muszą poczynić neuronaukowcy, by móc ogłosić, że jakiś…
ZobaczKomórki macierzyste: rynek, nauka, prawo, pacjent
We współczesnej medycynie istnieją obszary, w których przesądy i oszustwa przeplatają się…
ZobaczCzłowiek kontra bakteria – dziennik z linii frontu
Zmagania ludzi z bakteriami to cykl nieustannego poszukiwania broni, która pozwoli zneutralizować…
ZobaczNowa mechanika kwantowa – prosta, jasna i zrozumiała
Czy mechanikę kwantową czeka rewolucja? Fizycy odkryli, że zachowanie mikroskopijnych kropelek tłuszczu…
ZobaczWielka Kosmiczna Pustka?
Rzeczy we Wszechświecie wydają się być wszelakich rozmiarów, od skali galaktycznej, przez…
ZobaczKoniec antybiotyków?
30 kwietnia 2014 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała po raz pierwszy…
ZobaczNajnowsze plotki na temat ewolucji języka i umysłu – rozmowa z Robinem Dunbarem
"Język umożliwił nam rozszerzenie liczby jednostek, z którymi możemy zawiązać wspólnotę. Opowiadanie…
ZobaczJak polityka upośledza zdolności matematyczne
Od dawna wiadomo, że wyznawany światopogląd może mocno wpływać na ocenę rzekomo…
ZobaczCzy roboty będą myśleć? Rozmowa z prof. Peterem Gärdenforsem
„Problemem dla robota jest przejście od percepcji – mam na myśli kamerę…
ZobaczJak zajrzeć w umysły małp? Rozmowa z Josephem Callem
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu żaden uczony nie mógł powiedzieć, bez narażania się…
ZobaczGeniusze, sawanci i ludzkie kalkulatory
Matematyk Wim Klein zauważył: „Liczby są dla mnie, mniej lub bardziej, przyjaciółmi.…
ZobaczHormon uspołecznienia
Dlaczego w trakcie ewolucji samolubny mózg zaczął troszczyć się nie tylko o…
ZobaczWyjaśnić naturę człowieka: genom i konektom
Współczesna nauka podejmuje odważne próby wyjaśnienia tajemnic ludzkiej natury. Wielkie nadzieje wiąże…
ZobaczJak komunikują się małpy?
Dzięki intensywnym obserwacjom prowadzonym w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat całkiem dobrze rozumiemy…
ZobaczTest Rorschacha, czyli czy psychologowie dają plamę?
W znanym, zwłaszcza młodszemu pokoleniu filmie Strażnicy (Watchmen) widzowie spotykają się z…
ZobaczBezkresne pustynie między Londynem a Nowym Jorkiem
Zwiększenie ilości docierającego do Ziemi światła słonecznego o zaledwie 2,5 procent może…
ZobaczDziewczyny lubią dziwaków, czyli ewolucja w działaniu
Samice gupików dwa razy chętniej płodzą potomstwo z samcami o nietypowym wyglądzie.…
ZobaczCzy mój mózg jest liberałem?
Czy za różnice w poglądach politycznych odpowiadają różnice w budowie mózgu? Na…
ZobaczJednokomórkowi niewolnicy i produkcja benzyny
Opisane niedawno w Nature* eksperymenty mogą doprowadzić w niedługim czasie do wydajnego…
ZobaczCzy marchewka płacze, gdy jest siekana do rosołu?
Reakcje niektórych roślin na uszkodzenia mechaniczne do złudzenia przypominają funkcjonowanie układu nerwowego.…
ZobaczKilka mitów na temat teorii ewolucji
Człowiek pochodzi od szympansa; każda zmiana ewolucyjna jest dziełem przypadku i polega…
ZobaczHodowanie mózgów w probówce – pierwsze doniesienia
Niedawno w Nature* opublikowano artykuł relacjonujący wyhodowanie ludzkiej tkanki mózgowej, która pod…
ZobaczNanotechnologia jako przypis do Platona
W jednym z ostatnich numerów Nature* grupa autorów ogłosiła, że udało im…
ZobaczMózg i wartości
Zanim zaistniał człowiek, planety poruszały się po elipsach, a dowolne dwa kawałki…
ZobaczRytmy współczucia
Eksperymenty naukowe potwierdzają, że taniec i muzyka są skutecznymi narzędziami w utrzymywaniu…
ZobaczBoska cząstka i Teoria Wszystkiego albo teoria niczego
Czy boska cząstka, wymyślona po to, aby bardzo ważna teoria fizyczna nie…
ZobaczCzy czas jest iluzją?
Czym właściwie jest czas? Specyficzny sens temu pojęciu nadają teorie fizyczne. W…
ZobaczCzy Wszechświat jest jednorodny?
Kilka miesięcy temu ogłoszono odkrycie największej znanej dotychczas struktury w Kosmosie –…
ZobaczDwadzieścia siedem Wszechświatów – serio?
Pod koniec XX wieku mowa o „wielu Wszechświatach” – z czasem wrzuconych…
ZobaczKałuże na Marsie. Czy woda we Wszechświecie naprawdę jest czymś niezwykłym?
Od czasu do czasu w mediach pojawiają się doniesienia rozpoczynające się od…
ZobaczMatematyka: język przyrody i program Wszechświata?
Galileusz jako pierwszy stwierdził, że księga przyrody zapisana jest językiem matematyki. Dziś…
ZobaczGlobalne ocieplenie, modele klimatyczne i kolor chmur w pliocenie
Niedawno w "Nature" pojawił się artykuł* na temat możliwych przyczyn występowania ciepłego…
ZobaczWilki i zające, czyli o matematycznym modelowaniu
Nie byłoby współczesnej nauki bez matematycznych modeli. I to nie tylko fizyki,…
ZobaczMózg i tożsamość płciowa
Na temat tożsamości płciowej najchętniej wypowiadają się politycy i publicyści. A co…
ZobaczIntencjonalność, czyli co odróżnia Szekspira od szympansa
Jestem pewien, że nie zdajesz sobie sprawy z tego, że ja chcę,…
ZobaczDlaczego nie ma szczepionki na HIV?
Infekcje wirusowe w pewnym sensie tworzą wspólnie z zaatakowanym organizmem zupełnie nowy,…
ZobaczMiłość pod mikroskopem
Miłość. Natchnienie artystów. Gdyby jej nie było, nie powstałyby najpiękniejsze erotyki Baczyńskiego…
ZobaczIstota języka
Językoznawca Derek Bickerton nieco prowokacyjnie stwierdził, że pytanie o istotę języka jest…
ZobaczWszyscy jesteśmy symulantami
„Trwa rewolucja, rewolucja w rozumieniu tego, co to znaczy być człowiekiem” –…
ZobaczUmyśle, wyjaśnij sam siebie
Czym jest umysł? To pytanie nurtowało zarówno myślicieli zachodu, jak i mędrców…
ZobaczSzympans szympansowi człowiekiem
Relacje społeczne takie jak przyjaźnie i miłości u szympansów pod wieloma względami…
ZobaczNauka w świecie zwierząt
Zwierzęta nie są głupie. Wiele gatunków potrafi się uczyć, choć w inny…
ZobaczEmocje 2.0
Internet wzbogaca nasze życie emocjonalne – otwiera nam dostęp do zupełnie nowych…
ZobaczKot w paradoksach, czyli o czym nawet nie śnił Schrödinger
Paradoksy w historii myśli człowieka pełnią dość specyficzną rolę. Z reguły pojawiają…
ZobaczJęzyk w polityce, czyli jak zdobyć dusze wyborców
Nie trzeba zmieniać faktów, wystarczy zmienić język, którym mówimy o faktach. Stosowanie…
ZobaczBez nauki nie ma… widzenia
Jedno z pierwszych zadań, przed jakimi stają noworodki, to nauka widzenia. Mija…
ZobaczKochaj bliźniego dla siebie samego
Praktykowanie miłości bliźniego w jej najbardziej wymagającej odsłonie – odpuszczania win, korzystnie…
ZobaczCo było pierwsze: złote jajko czy kura rokoko?
Czy powstanie sztuki niosło za sobą praktyczne korzyści i było adaptacją, czy…
ZobaczLiczba Dunbara
Ilu możemy mieć znajomych? W jakim zespole najefektywniej się pracuje? Jak bardzo…
ZobaczWielka Matryca i herezja Inteligentnego Projektu – rozmowa z Michałem Hellerem
W starożytności popularna była herezja manichejczyków. Twierdzili oni, że istnieją dwa przeciwstawne,…
ZobaczMatematyka: mózg plus język plus metafora
Badania psychologiczne dowodzą, że już noworodki potrafią dodawać i odejmować małe liczby,…
ZobaczGeniusz na dopingu
Z najgłośniejszymi przypadkami dopingu mamy do czynienia w sporcie. Ale substancje chemiczne…
ZobaczCzy geny są apolityczne?
Dlaczego jesteś konserwatystą albo liberałem? Dlaczego głosujesz na tego polityka, a nie…
ZobaczLiga Mistrzów czy gwiazdy śpiewające podczas tańca na łyżwach?
Gdy programy rozrywkowe z udziałem tańczących lub śpiewających celebrytów emitowane są w…
ZobaczMentalski: język, którym myślimy?
W jaki sposób myślimy? Czemu potrafimy się skutecznie porozumiewać? Jakie relacje łączą…
ZobaczNajważniejsza maszyna na świecie
Bez niej świat byłby inny, bo nie byłoby komputerów, przynajmniej takich, jakimi…
ZobaczO czym myśli martwy łosoś? Zdechła ryba w fMRI
Dwudziesty pierwszy wiek zapowiada się na wiek neurobiologii. Badania nad funkcjonowaniem mózgu…
ZobaczPochwała zgryzoty. Czy smutni są bardziej racjonalni?
Wstałeś z łóżka lewą nogą? Brawo, tak trzymać! Masz „doła”? Pod żadnym…
ZobaczUrojenia, które są rzeczywistością
Wyobraź sobie, że widzisz sparaliżowanego człowieka, który żarliwie zaprzecza, że cokolwiek mu…
ZobaczJak powstał język i dlaczego potrafimy się nim posługiwać?
Jakim językiem będzie mówiło dziecko, które dorośnie w całkowitej samotności? Król Jakub…
ZobaczCzy dajemy sobą manipulować? Na wojnie konsumenta z producentem
Jakie sztuczki stosują sprzedawcy i spece od marketingu? Czy jesteśmy konsumentami głupimi…
ZobaczMałpuję, więc jestem człowiekiem. Zadziwiające neurony lustrzane
Mówi się, że odkrycie neuronów lustrzanych jest w neuronaukach przełomem na miarę…
ZobaczPsychopatia – druga strona ewolucyjnej monety?
Niektórzy sądzą, że psychopatia to odrębną strategią ewolucyjną, którą można zidentyfikować u…
ZobaczCzy zdolność do oszukiwania uczyniła nas ludźmi?
„Wszyscy kłamią” – lubi powtarzać serialowy doktor Gregory House przekonany, że kłamanie…
ZobaczNiewidomi, którzy nie wiedzą, że widzą
Wiele ważnych dla naszego funkcjonowania procesów może zachodzić bez udziału naszej świadomości.…
ZobaczCzy jestem urodzonym mordercą?
Być może w przyszłości do więzień trafiać będą ludzie, którzy jeszcze niczego…
ZobaczZwycięstwo dobra nad złem? Anioły i demony ludzkiej natury
Żyjemy w najlepszych czasach w historii naszego gatunku? Taką tezę stawia Steven…
ZobaczPułapki prawdopodobieństwa
Mark Twain zauważył, że jeśli jego sąsiad bije żonę codziennie, a on…
ZobaczDlaczego warto mówić pięknie o miłości (w polityce)?
W wyborze polityków nie jesteśmy racjonalni – nie analizujemy programów i obietnic…
ZobaczDoktor House, moralność i niemieckie miasta, czyli oblicza intuicji
Twórcy serialu „Doktor House” posługują się zwykle pewnym schematem. Seria nietrafnych diagnoz,…
ZobaczJaskiniowe umysły w aglomeracjach. Intrygująca psychologia ewolucyjna
Dlaczego wszystko co dobre jest niezdrowe? Nie tylko dietetycy zadają sobie takie…
ZobaczNeuroekonomia, czyli o mózgu i pieniądzach
Każdy z nas podejmuje na co dzień dziesiątki decyzji ekonomicznych. Co w…
ZobaczGdy sąd myśli o białych niedźwiedziach
Postaraj się przez najbliższą minutę nie myśleć o białych niedźwiedziach. Udało się?
ZobaczMożliwości i granice neurobiologii
Neurobiologia, jak najchętniej na polski tłumaczę neuroscience, to nauka młoda, dynamiczna i…
ZobaczMyślenie metaforami, czyli dlaczego „głowa do góry”
„Przepełnił się kielich goryczy”, „czas to pieniądz”, „twoja psychika jest krucha”, „otacza…
ZobaczCzego nie potrafią (jeszcze) komputery?
Problem relacji umysł-ciało fascynował ludzi przynajmniej od czasów antycznych. Pomimo wysiłków wielu…
ZobaczDlaczego człowiek jest z natury dobry?
Dlaczego jesteśmy skłonni do największych poświęceń wobec najbliższych krewnych? Dlaczego pomagamy swoim…
ZobaczKanzi – małpa, która mówi. Nie tylko w Wigilię
Kanzi, mógłbyś wynieść telewizor na zewnątrz? - Kanzi leniwie wstaje, chwyta telewizor…
ZobaczNeurolaw – nowa nauka czy science-fiction?
Zadziwiające, w jaki sposób nauka wkroczyła na salę sądową. W procesach karnych…
Zobacz